PSYCHOTERAPIA POZNAWCZO-BEHAWIORALNA
Psychoterapia poznawczo–behawioralna (cognitive–behavioural therapy – CBT) – jest metodą leczenia zaburzeń psychicznych, trudności emocjonalnych oraz problematycznych zachowań. Charakteryzuje się ustrukturyzowanym i zorientowanym na określone cele i problemy sposobem współpracy terapeuty i pacjenta.
Wpływem na powstanie terapii poznawczo-behawioralnej było rozczarowanie brakiem zadowalającej skuteczności psychoanalizy. Można uznać, że współczesna terapia poznawczo-behawioralna ma trzy główne źródła:
– Koncepcje poznawczo-behawioralne rozczarowanych amerykańskich psychoanalityków Aarona T. Becka i Alberta Ellisa.
– Koncepcje amerykańskich behawiorystów Alberta Bandury i Donalda Meichenbauma, wykraczające poza klasyczną terapię behawioralną.
– Koncepcje poznawczo-behawioralne terapeutów reprezentujących brytyjski nurt terapii behawioralnej oparty na teoriach i koncepcjach Wolpe’a i Eysencka.
Terapia ta powstała przez połączenie terapii behawioralnej i poznawczej. Cechą wspólną terapii poznawczych i behawioralnych jest założenie, że procesy uczenia się determinują zachowania (terapia behawioralna), nabywanie oraz utrwalanie przekonań i sposobu widzenia świata (terapia poznawcza). Za datę ich połączenia można uznać rok 1992, kiedy powstało Europejskie Towarzystwo Terapii Poznawczo-Behawioralnej – European Association for Behavioural and Cognitive Therapies (EABBCT)
Przedstawiciele behawioryzmu uznają za naukowe i obiektywne jedynie to, co sprawdzalne empirycznie. Ich zainteresowania koncentrują się na wpływie otoczenia na zachowanie człowieka. Opierają się na koncepcji i procesach uczenia się. Zakładają, że człowiek uczy się zachowań nieprzystosowawczych na podstawie własnych doświadczeń i obserwacji. Zachowania, w tym nieprzystosowawcze, są pochodną wzajemnych oddziaływań między wzmocnieniami i specyficznymi reakcjami na określone sytuacje bodźcowe.
Do modyfikacji lub eliminacji niepożądanego zachowania wykorzystywane są procesy uczenia się. Głównymi metodami terapii są wygaszanie lub hamowanie zachowań dysfunkcjonalnych, a także modelowanie zachowań pożądanych.
Natomiast psychoterapia poznawcza odwołuje się do twierdzenia, iż efektem uczenia się są nie tylko zewnętrzne zachowania, ale przede wszystkim określone struktury poznawcze, które z kolei wpływają na zewnętrzne zachowania i na reakcje emocjonalne. Także zaburzenia emocjonalne i zachowania są skutkiem zaburzeń myślenia. Między sytuacją, zdarzeniami, w jakich pacjent uczestniczy, a jego emocjami i zachowaniami pośredniczy sposób interpretacji zdarzeń składających się na tę sytuację. Stały, automatyczny, uznawany za oczywisty sposób interpretacji zdarzeń powinien być traktowany wyłącznie jako hipoteza, którą należy weryfikować.
Praca terapeutyczna poznawcza opiera się po pierwsze na uświadomieniu sobie swoich myśli, które przejawiają się w postaci myśli automatycznych, schematów i zniekształceń poznawczych. Po drugie dostrzeżeniu, które myśli wiążą się z problematycznymi emocjami i zachowaniami, po trzecie zastąpieniu dysfunkcjonalnych sposobów myślenia bardziej adekwatnymi.
Terapię poznawczo-behawioralną stosuje się z sukcesem w leczeniu zaburzeń nastroju (depresja, mania, dwubiegunowe), zaburzeń lękowych (napady paniki, fobie proste, fobia społeczna, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, lęk uogólniony, PTSD – zespół stresu pourazowego), zaburzeń odżywiania (anoreksja, bulimia, objadanie się i zaburzenia atypowe), bezsenności, problemów w związkach czy niskim poczuciu własnej wartości.
Majka Widomska-Idczak